चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज : वन्यजन्तु र मानवबिचको द्वन्द्व गहिरिँदै

चितवन –  चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज र आसपासका क्षेत्रमा वन्यजन्तु र मानवबिचको द्वन्द्व गहिरिँदै गएको छ। पछिल्लो आर्थिक वर्षमा मात्र वन्यजन्तु आक्रमणका ४१२ वटा घटनामा निकुञ्जले करिब एक करोड ३३ लाख रुपैयाँ राहत वितरण गर्नुपरेको छ।

वन्यजन्तुको संरक्षण र मानव जीवनको सुरक्षा दुवै चुनौती बन्दै गएको सन्दर्भमा यो राहत रकमले समस्या समाधानभन्दा पनि अस्थायी मलम मात्रै लगाएको विश्लेषण गरिएको छ।

निकुञ्जका सूचना अधिकारी अविनाश थापाका अनुसार, साउनदेखि चैतसम्मको अवधिमा ९ जनाको ज्यान गइसकेको छ भने २७ जना गम्भीर घाइते भएका छन्। मृतकका परिवारलाई जनही १० लाखका दरले ९० लाख रुपैयाँ र घाइतेका लागि १६ लाख ९३ हजार रुपैयाँ उपचार खर्च दिइएको छ।

त्यसै गरी, वन्यजन्तुबाट नष्ट भएका २४५ वटा बालीका लागि १४ लाख १७ हजार रुपैयाँ क्षतिपूर्ति प्रदान गरिएको छ।

वन्यजन्तुहरू मानव बस्तीमा पस्ने घटनाको बढ्दो सङ्ख्या र त्यसले निम्त्याउने क्षति अब बारम्बारको समस्या बनेको छ। “निकुञ्जभित्रको संरक्षण मात्र पर्याप्त छैन, स्थानीय समुदायको सुरक्षा र सचेतना अत्यावश्यक छ,” एक स्थानीय संरक्षणकर्मी भन्छन्।

निकुञ्ज प्रशासनले वन्यजन्तु क्षति न्यूनीकरणका लागि विद्युतीय बार, चेतनामूलक कार्यक्रम, राहत वितरण प्रणाली जस्ता उपाय लागू गरे पनि दीर्घकालीन समाधानको खाँचो अझै देखिएको छ।

विशेष गरी चितवन निकुञ्जसँग जोडिएका मध्यवर्ती क्षेत्रहरू — मेघौली, पटिहानी, अमलटारी, बछ्यौली लगायतका ठाउँमा वन्यजन्तु आक्रमण बारम्बार दोहोरिने समस्याले स्थानीयहरू त्रसित छन्।

एकातिर निकुञ्जले वन्यजन्तुको संरक्षणमा उल्लेखनीय प्रगति गरिरहेको भए पनि, अर्कोतर्फ मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व गहिरिँदै जानु चिन्ताजनक अवस्था हो। यसले निकुञ्जको दीर्घकालीन संरक्षण रणनीतिमा पुनर्विचार गर्न आवश्यक देखिएको छ।